الواحی که به تازگی به ایران بازگشتند، بخشی از حدود ۳۰ هزار لوحی است که در سال ۱۳۱۱ برای مطالعه به دانشگاه شیکاگو امانت داده شده بود. هرچند تعدادی از این الواح سال‌های دور به ایران بازگشت اما تعداد زیادی از آن در موسسه شرق‌شناسی شیکاگو باقی ماند و در ماجرای شکایت‌هایی که از ایران شده بود، مصادره شد.
به گزارش نجوا خبر، چندی پیش ابراهیم رئیسی (رئیس‌جمهور) که برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رفته بود، همراه با ۳ هزار و ۵۰۶ لوح تاریخی مربوط به دوره هخامنشی به تهران بازگشت. در این راستا عزت الله ضرغامی (وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران) در شبکه‌های اجتماعی نوشت: در فرودگاه هستم. قرار است از آقای رئیس‌جمهور و ۳ هزارو ۵۰۶ لوح تاریخی مربوط به دوره هخامنشی که در هواپیمای ایشان است، استقبال کنم. پیگیری‌های مستمر نتیجه داد و سرانجام ۹ صندوق، هر کدام به وزن ۷۵ کیلوگرم که شامل مجموعه‌ای ارزشمند از میراث فرهنگی و تمدنی کشور است، از آمریکا تحویل گرفته شد.
درواقع می‌توان گفت، الواحی که به تازگی به ایران بازگشتند، بخشی از حدود ۳۰ هزار لوحی است که در سال ۱۳۱۱ برای مطالعه به دانشگاه شیکاگو امانت داده شده بود. هرچند تعدادی از این الواح سال‌های دور به ایران بازگشت اما تعداد زیادی از آن در مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو باقی ماند و در ماجرای شکایت‌هایی که از ایران شده بود، مصادره شد. در دولت روحانی حکم مصادره اموال برای الواح هخامنشی شکسته شد و علی اصغر مونسان (وزیر وقت سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) موفق شد در سال ۹۶ از مصادره الواح جلوگیری و دانشگاه شیکاگو را راضی به بازگرداندن الواح کند. در نهایت در سال ۹۸ بود که بعد از کش و قوس بسیار، ایران موفق شد هزار و ۷۸۳ لوح هخامنشی را پس بگیرد. باوجود آنکه قرار بود ارسال محموله‌های الواح ادامه یابد اما بسته بعدی به دلیل پاندمی کرونا به تعویق افتاد تا اینکه در سفر اخیر رئیس‌جمهور به آمریکا به او تحویل داده شد.
به گفته عزت‌الله ضرغامی (وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی) زمینه‌ی بازگشت سایر الواح هخامنشی به کشور نیز فراهم شده و به همین منظور کارشناسان میراث‌فرهنگی آبان ماه امسال به آمریکا سفر می‌کنند.
علی اصغرمونسان (وزیر پیشین گردشگری) درخصوص باز شدن راه بازگشت الواح هخامنشی به ایلنا گفت: بازگشت الواح هخامنشی به ایران نتیجه زحمات و پافشاری‌های ما از سال ۹۶ بود. با پیگیری‌هایی که از دانشگاه شیکاگو داشتیم و اسناد و مدارکی که ارائه کردیم، موفق شدیم نظر مساعد آمریکا را برای بازگرداندن الواح جلب کنیم. دادگاهی در نیویورک حکم به مصادره اموال را صادر کرده بود برای پرداخت غرامت به آمریکایی‌هایی که در یک بمب‌گذاری کشته شده بودند.
او افزود: اسناد و مدارک لازم را فرستادیم برای دفترنمایندگی‌مان در آمریکا، آن‌ها هم پیگیری کردند و دیوان عالی آمریکا رأی دادگاه نیویورک را شکسته و مانع از مصادره این اموال شد. سپس موضوع را از مؤسسه دانشگاه شرق‌شناسی شیکاگو پیگیری کردیم که این اموال را به صورت امانی ۸۴ سال قبل امانت گرفته‌اید و باید به ما برگردانید. همچنین به این دانشگاه تاکید کردیم که هردو مجموعه‌ای فرهنگی هستیم فارغ از هرگونه مسائل سیاسی بین دوکشور.
مونسان گفت: به ما اعلام کردند که در حال مطالعه هستند و ما هم گفتیم از ۸۴ سال قبل تاکنون قطعا بخشی را مطالعه کرده‌اید و آن‌ها را برگردانید. بسته اول که هزار و ۸۷۳ لوح بود را در آن زمان به ایران بازگرداندند که آن هم داستان‌های خود را دارد؛ نه پول کافی برای بسته‌بندی داشتیم، نه برای حمل‌ونقل و نه برای بیمه. با سازمان برنامه و بودجه هم رایزنی کردیم اما بودجه‌ای به ما اختصاص ندادند. ما هم به دانشگاه شیکاگو اعلام کردیم که از ایران الواح را تحویل گرفته‌اید و باید در ایران به ما تحویل دهید. آن‌ها هم موافقت کردند.
او افزود: رئیس ایران‌شناسی مؤسسه شرق‌شناسی در مقابل از ما درخواست کرد ۴ نفر از اعضای مؤسسه به ایران سفر کنند و سپس مابقی محموله‌ها را به ما تحویل دهند. ما هم موافقت کردیم. ۴ نفر از این مؤسسه به ایران سفر کرده و از آثار تاریخی در کشورمان بازدید کردند و قول دادند بسته دوم را آماده کنند که همین الواح تاریخی بود که اخیرا آقای رئیسی از آمریکا به کشورمان بازگردانده‌اند. متأسفانه در آن زمان پاندمی کرونا آغاز شد و تمامی فرودگاه‌ها بسته شدند. به همین دلیل در آن زمان ارسال بسته‌ها به کشورمان متوقف شد.
مونسان گفت: اجازه و راه اینکه الواح تاریخی به کشورمان بازگردانده شود را ما باز کردیم. البته آقای ضرغامی در توییت خود با رعایت اخلاق به این موضوع اشاره کرده است. اما این ادعا که بازگرداندن الواح هخامنشی نتیجه مذاکرات حقوقی بود، صحیح نیست. البته مذاکرات حقوقی از مصادره الواح هخامنشی جلوگیری کرد.
او افزود: به زودی محموله‌های دیگر را هم تحویل می‌دهند. ما به آن‌ها اعلام کردیم که اگر الواح هخامنشی را پس ندهند مبادلات فرهنگی متوقف خواهد شد. انصافا کار دشواری بود. علاوه بر مذاکرات و جلب رضایت طرف مقابل، موضوع اوپک را داشتیم. باید جواز را دریافت می‌کردیم تا بتوانیم مبادلات تجاری داشته باشیم. تمامی این اتفاقات نتیجه کار مشترک مابین وزارت میراث فرهنگی و دفتر نمایندگی در آمریکا است.
مونسان درباره یکی از الواح گفت: یکی از الواح خیلی مهم نشان از این دارد که کارگران در آن زمان کارت کارگری داشتند، ساعت کاری کارگر ثبت می‌شد و از حسابداری حقوق دریافت می‌کردند. موضوعی که در دنیای متمدن امروز بسیار اهمیت دارد و آن این است که ایرانی‌ها در طول تاریخ برده‌داری نکردند. این درحالی است که تمام کاخ‌های سلاطین دنیا با برده‌داری ساخته شده‌اند اما در ساخت تخت جمشید، کارگران مزد دریافت می‌کردند.
سردیس هخامنشی که قاچاق شده بود
او همچنین به یکی از آثار تاریخی اشاره کرد که در گذشته قاچاق شده بود و گفت: در آن زمان؛ سردیس هخامنشی تخت جمشید مدت‌ها قبل قاچاقی کنده شده بود و نمی‌دانستیم کجاست. یک ایران‌شناس خارجی با ایمیل به ما اطلاع داد که در یکی از حراج‌ها فروخته خواهد شد. بالافاصله به دفترنمایندگی در نیویورک اطلاع دادیم که جلوی حراج را بگیرید. دادستان نیویورک نیز برای متوقف کردن فروش از ما اسناد و مدارک خواست تا ثابت کنیم این اثر از آن ایران است و قاچاق شده. چندروز تا برگزاری حراج فرصت داشتیم از این رو تمام همکاران را بسیج کردیم تا اسناد و مدارک لازم را آماده کنند. در نهایت هم موفق شدیم حکم توقف موقت حراج را بگیریم. سپس فرصت پیدا کردیم تا مدارک تکمیلی را آماده کنیم و به دادستانی ارائه کردیم و حکم برگشت سردیس را گرفتیم و در سفر رئیس‌جمهور ارائه شد.
مونسان یادآور شد: بعد از بازگشت، سردیس کامل و سالم در موزه‌های مختلف کشور نمایش و تحویل تخت جمشید شد. همه این کارها در زمانی انجام گرفت که با ریاست‌جمهوری ترامپ همزمان بودیم و تحریم‌ها شدت گرفته بودند و خروج آثار از کشور آمریکا نیز نیاز به اوپک داشت. با این وجود موفق شدیم این آثار را به کشور بازگردانیم. این روند همچنان توسط مسئولان وقت ادامه یافته.