به گزارش نجواخبر، بشر در طول تاریخ چهار نوع حمل‌ونقل را پدید آورده است که عبارتند از، حمل‌ونقل زمینی که خود به دو نوع حمل‌ونقل جاده‌ای و حمل‌ونقل ریلی تقسیم می‌شود، حمل‌ونقل هوایی و حمل‌ونقل دریایی. در میان شیوه‌های حمل‌ونقلی که بشر در حال حاضر به آن مبادرت می‌ورزد حمل‌ونقل دریایی مهم‌ترین و گسترده‌ترین نوع حمل‌ونقلی است که بشر با آن سر و کار داشته است. علت اهمیت حمل‌ونقل دریایی نسبت به سایر حمل‌ونقل‌ها را می‌توان اینگونه بر شمرد: حدود دو/ سوم سطح کره زمین را آب پوشانده است پس طبیعی است که در طول تاریخ بشر برای جابه‌جایی در سطح کره زمین از مسیر‌های آبی استفاده کرده است، با اختراع کشتی‌ها و پیشرفت صنعت کشتی سازی بشر با آسودگی بیشتری دریا‌ها را نوردید و کلیه خشکی‌های کره زمین را که در میان دریا‌ها محصور شده بودند کشف نمود، کشتی‌ها نسبت به هر نوع وسیله دیگری در حمل‌ونقل از ظرفیت بالایی برخوردار هستند به همین خاطر حمل‌ونقل دریایی به ارزانترین شیوه حمل‌ونقل مبدل گردیده است.
تقریباً ۸۰ درصد از حجم مبادلات جهانی صورت گرفته در یک سال توسط حمل‌ونقل دریایی جابه‌جا می‌شوند. گستردگی تجارت جهانی در سال‌های اخیر به خصوص پس از پایان یافتن جنگ جهانی دوم و آغاز رقابت‌های اقتصادی توسط کشور‌های صنعتی جهان باعث افزایش حجم تولیدات نسبت سال‌های قبل گردید.
ایران دارای بیست و دومین ناوگان بزرگ کشتیرانی در جهان است. به گزارش UNCTAD ایران دارای ۲۴۶ فروند شناور ثبتی است که ظرفیت حمل آن‌ها بیش از ۱۸ میلیون تن است. نکته اینکه بخش بزرگی از این ناوگان در اختیار کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت ملی نفتکش ایران است.

برآورد‌های سازمان‌های بین‌المللی مانند اونکتاد این است که یکی از مهم‌ترین ابزار‌های ایران برای مقاومت در برابر تحریم‌های آمریکا همین ناوگان بزرگ حمل‌ونقل دریایی است که حداقل در فقره صادرات بنزین به ونزوئلا عملا تحریم‌های ترامپی را به سخره گرفت و به چالشی جدی کشید.
در همین راستا و در تأیید مضاعف اهمیت و بزرگی بخش دریایی ایران، طبق اعلام سازمان اطلاعات انرژی آمریکا، روزانه نزدیک به ۱۷ میلیون بشکه نفت خام از تنگه هرمز به سمت اروپای غربی، شرق دور و ایالات متحده عبور می‌کند. دست کم ۸۸ درصد نفت خام صادراتی عربستان سعودی، ۹۰ درصد نفت سبک و سنگین ایران، ۹۸ درصد نفت عراق، ۹۹ درصد نفت امارات متحده عربی و ۱۰۰ درصد نفت کشور‌های کویت و قطر به صورت دریایی از خلیج فارس راهی مقاصد خود می‌شود که این میزان معادل ۹۰ درصد صادرات نفت بزرگترین کشور‌های تولیدکننده نفت در منطقه خاورمیانه است.
تردد سالانه بیش از ۵۰ هزار کشتی اقیانوس پیمای تجاری، نفتی و گازی از مسیر تنگه هرمز به عنوان یکی از تنگه‌های راهبردی جهان، انتقال و جابه‌جایی بیش از ۱۳ میلیون بشکه نفت خام از این منطقه، وجود بیش از ۸۰۰ سکوی اکتشاف و استخراج نفت و گاز و وجود هزاران شناور نظامی و سنتی حاکی از اهمیت این تنگه است. سازمان اطلاعات انرژی آمریکا حمل‌ونقل حامل‌های انرژی از تنگه هرمز را معادل گذر ۴۰ درصد نفت فوب (شناور روی آب) جهان و ۲۰ درصد از کل نفت دنیا تخمین زده است.
در صورت اختلال در حمل‌ونقل دریایی در تنگه هرمز، بازار جهانی با کمبود ۲۰ میلیون بشکه‌ای نفت مواجه خواهد شد و بهای نفت از مرز ۲۵۰ دلار نیز فراتر می‌رود. برخی تحلیلگران حتی معتقدند، با اختلال در تنگه هرمز، اقتصاد جهانی سقوط خواهد کرد و حتی کارشناسان ارشد صنعت بیمه سوخت بین‌المللی از جمله شرکت بیمه لویدز می‌گویند، در صورت اختلال در حمل‌ونقل دریایی در خلیج فارس، احتمال توقف کامل معاملات تجاری در کشور‌های حاشیه خلیج فارس وجود دارد.
تحریم های بین‌المللی لطمات سنگینی به بنادر ایران وارد آورده است،این مسئله موجب شد که شرکت های کشتیرانی خارجی به توقف موقت کشتی های خود در بنادر ایران پایان دهند و حجم عملیات کانتینری بنادر ایران کاهش قابل توجهی پیدا کند و ارتباطات ایران در حوزه تجارت دریایی محدودتر شود.
حمل‌ونقل دریایی فقط با عمران بنادر محقق نمی‌شود و توسعه نمی‌یابد انتخاب مسیرهای داخلی و جهانی برای حمل‌ونقل دریایی هم تأثیر زیادی بر حمل‌ونقل دارد و در کنار کریدورهای بین‌المللی باید مسیرهای دریایی برای حمل‌ونقل کالا و مسافر در ساحل دریاهای کشور فراهم شود. دریافت مالیات كشتی ‌ها براساس ظرفیت ناخالص كشتی ‌ها هم میتواند تأثیر خوبی در كم كردن هزینه های تمام شده در این خصوص داشته باشد.وضعیت حمل‌ونقل ما متاثر از تجارت خارجی است و حجم بسیار زیادی از ترددها از طریق خط اروپایی صورت می‌گرفت، با لغو تحریم‌ها تجارت خارجی کشور به روال عادی برمی‌ گردد و حجم آن نیز افزایش چشم گیری خواهد یافت. زمانی کشور آلمان جزو اولین کشورهایی بود که در بحث تجارت با آنها تعامل داشتیم ولی در حال حاضر کشورهای شرقی مثل چین و هند طرف اول معامله با ایران شده ‌اند، با لغو تحریم‌ها میزان تجارت خارجی افزایش یافته و با فعال شدن خط اروپایی در بحث حمل‌ونقل دریایی به حجم بالایی از تجارت خارجی دست پیدا خواهیم کرد.

علی مختارزاده کارشناس ارشد عمران